http://www.tovima.gr/print_article.php?e=B&f=15207&m=A04&aa=1* Εκθεση-βόμβα του ΙΓΜΕ: Καρκινογόνες ουσίες στον υδροφόρο ορίζοντα
Νερό-δηλητήριο απειλεί την Αττική
Ψευδάργυρο, αρσενικό, μόλυβδο, νικέλιο, νιτρικά και άλλες επικίνδυνες ουσίες ανίχνευσαν οι ερευνητές
Ακατάλληλα για ύδρευση και άρδευση τα ύδατα σε Μαραθώνα, Μεσόγεια, Νέα Μάκρη, Σχινιά, Λαύριο, Φαληρικό όρμο και Θριάσιο
ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ
Το εξασθενές χρώμιο που «ξερνούν» τα ποτάμια και τα δίκτυα ύδρευσης στην Ανατολική Αττική και στη Βοιωτία, βάφοντας κόκκινο το νερό, δεν είναι ο μόνος θανατηφόρος κίνδυνος που απειλεί τους κατοίκους της περιοχής. Ψευδάργυρος, αρσενικό, μόλυβδος, νικέλιο, νιτρικά και άλλα επικίνδυνα τοξικά στοιχεία - τα οποία στην πλειονότητά τους ενοχοποιούνται για την εμφάνιση σοβαρών ασθενειών, ακόμη και για καρκινογενέσεις - ανίχνευσαν στα νερά όχι μόνον αυτών των περιοχών, αλλά και πολλών άλλων της Αττικής, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ). Οι ανεξέλεγκτες βιομηχανικές και γεωργικές δραστηριότητες «εμπλουτίζουν» τα υπόγεια ύδατα με επιβλαβείς για τη δημόσια υγεία ουσίες και δημιουργούν ένα «εκρηκτικό κοκτέιλ», ακατάλληλο για κάθε χρήση. Τα νερά στον Μαραθώνα, στα Μεσόγεια, στη Νέα Μάκρη, στον Σχινιά, στο Λαύριο, στον Φαληρικό όρμο και στο Θριάσιο δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ύδρευση, αλλά ούτε για άρδευση καλλιεργειών ή οιαδήποτε άλλη εφαρμογή.
*
«Βρώμικες» γεωτρήσειςΕν τούτοις, με το νερό των «βρώμικων» γεωτρήσεων πολλοί, είτε εν αγνοία τους είτε όχι, ποτίζουν τα χωράφια τους ή παράγουν τρόφιμα σε βιοτεχνίες και βιομηχανίες. Ετσι, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι τοξικές ουσίες καταλήγουν μέσω της τροφικής αλυσίδας στο πιάτο και στο ποτήρι μας. «Το Βήμα» σήμερα αποκαλύπτει τα «κόκκινα» σημεία της ρύπανσης στην Αττική καθώς και τους χάρτες που δείχνουν τα ακριβή σημεία στα Μεσόγεια όπου εντοπίστηκαν ολικό και εξασθενές χρώμιο, ψευδάργυρος, νιτρικά ιόντα, αρσενικό και ιόντα χλωρίου - σε ορισμένα από αυτά οι συγκεντρώσεις βρέθηκαν υπερδεκαπλάσιες του ανωτάτου ορίου ποσιμότητας. Η αποτύπωση των συγκεντρώσεων των επιβλαβών τοξικών στους επιστημονικούς χάρτες δεν προκαλεί απλώς ανησυχία, επιβεβαιώνει έναν από τους χειρότερους εφιάλτες...
Η ποιότητα των υδάτων στην ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων είναι ικανοποιητική μόνο στην περιοχή του νέου αερολιμένα. Η υδρολογική λεκάνη που ξεκινά από τα Καλύβια και αναπτύσσεται περιφερειακά προς τις περιοχές του Μαρκόπουλου, του Κορωπίου, της Παιανίας, του Γέρακα, της Παλλήνης και των Σπάτων είναι έντονα υποβαθμισμένη με συγκεντρώσεις νιτρικών που ξεπερνούν δέκα φορές τα όρια ποσιμότητας, όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία του ερευνητικού προγράμματος του ΙΓΜΕ για τα υπόγεια ύδατα. Στην ευρύτερη περιοχή του Κορωπίου οι ερευνητές του ΙΓΜΕ, με ανώτατο επιτρεπτό όριο για τα νιτρικά τα 50 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο), μέτρησαν ως και 500 ppm! «Με βάση τις πρώτες τιμές που έχουν διαπιστωθεί, άλλες σε φρεάτια και άλλες σε γεωτρήσεις, το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι ο φρεατικός ορίζοντας σχεδόν σε όλη την Αττική έχει μολυνθεί σε τέτοιο σημείο που απαγορεύεται για κάθε χρήση, διότι έχει μολυνθεί άμεσα από τα επιφανειακά νερά που μεταφέρουν λύματα και απόβλητα» σημειώνει σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης ο ερευνητής του ΙΓΜΕ κ. Χ. Σμυρνιώτης.
Τιμές νιτρικών πάνω από το όριο (ξεπερνούν τα 100 ppm) εντόπισαν σε μια ζώνη πλάτους δύο χιλιομέτρων από την ακτή στη Νέα Μάκρη, στην έξοδο της κοιλάδας της Οινόης, καθώς και στην ελώδη περιοχή του Σχινιά. Οι αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών ιόντων αποδίδονται σε γεωργικές ή παλαιότερες αγροκτηνοτροφικές δραστηριότητες αλλά και στην ελεύθερη και ανεξέλεγκτη διάθεση των αστικών λυμάτων των γύρω δήμων. Τα νιτρικά (ουσίες που ενοχοποιούνται και για καρκινογόνο δράση) περιέχονται στα αζωτούχα λιπάσματα, διαλύονται εύκολα στο νερό και διεισδύουν στα φυτά (από τις ρίζες), για να καταλήξουν τελικά μέσω της τροφικής αλυσίδας στον ανθρώπινο οργανισμό. Η παρουσία νιτρικών σε υψηλές συγκεντρώσεις στο πόσιμο νερό παρεμποδίζει τη μεταφορά οξυγόνου στο αίμα, ιδίως στα βρέφη (μεθαιμοσφαιριναιμία ή κυάνωση των βρεφών). Η επεξεργασία ενός τέτοιου νερού για την απομάκρυνση των νιτρικών είναι ιδιαίτερα δαπανηρή και πολύπλοκη.
Η υπεράντληση των υδάτων σε περιοχές που υφίστανται εδώ και δεκαετίες έντονη γεωργική εκμετάλλευση (Μαραθώνας, Νέα Μάκρη και Μεσόγεια) έχει υποβαθμίσει την ποιότητά των νερών που βρίσκονται σε πηγάδια ή ρηχές γεωτρήσεις και έχει συνακόλουθα διαταράξει τη λεπτή ισορροπία γλυκού - αλμυρού νερού εξαιτίας της διείσδυσης του θαλάσσιου μετώπου. Ιδιαίτερα δραματικές διαστάσεις προσλαμβάνει η υφαλμύρωση και σε γεωτρήσεις που εκμεταλλεύονται βαθύτερους υδροφόρους ορίζοντες (π.χ. καρστικούς), όπως στην Παλαιά Φώκαια, στο Λαύριο, στον Σχινιά, στον Φαληρικό όρμο. Την ενεργό υφαλμύρωση καταδεικνύουν τα ιόντα χλωρίου (με όριο τα 250 ppm) που κυμαίνονται μεταξύ 200 και 1.000 ppm. Στις πολύ βεβαρημένες περιοχές της Νέας Μάκρης και του Σχινιά μπορεί να φθάσουν και στις 5.000 ppm.
*
Συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίουΟ χάρτης καταδεικνύει τα σημεία (με πράσινη βούλα) όπου οι επιστήμονες του ΙΓΜΕ ανίχνευσαν συγκεντρώσεις νιτρικών ιόντων (ΝΟ3), υπολείμματα της χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Στην ευρύτερη ζώνη του Κορωπίου και περιμετρικά της πόλης ανιχνεύθηκαν υψηλές τιμές νιτρικών - ακόμη και υπερδεκαπλάσιες του ορίου ποσιμότητας των 50 ppm. Στον χάρτη, με κίτρινες αποχρώσεις καταγράφεται η γεωργική γη και με μπλε αποχρώσεις τα ασβεστολιθικά πετρώματα. Στα ασβεστολιθικά πετρώματα τα οποία βρίσκονται νότια-νοτιοδυτικά του Κορωπίου λειτουργούν τα τρία λατομεία της περιοχής
Οι δειγματοληψίες σε γεωτρήσεις της ευρύτερης περιοχής του Κορωπίου έδειξαν αυξημένες συγκεντρώσεις ολικού χρωμίου, διπλάσιες ως και τριπλάσιες του ορίου ποσιμότητας που είναι τα 50 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Το ανησυχητικό όμως είναι ότι ανίχνευσαν και αυξημένες συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου ως και 82 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Το εξασθενές χρώμιο εισβάλλει σαν «δούρειος ίππος» στο εσωτερικό των κυττάρων και τα αλλοιώνει. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ το έχουν κατατάξει στις καρκινογόνες ουσίες. Παράγεται από βιομηχανικές διεργασίες, όπως η καύση φυσικών καυσίμων, αποτέφρωση αποβλήτων, κατασκευή χάλυβα κ.ά. Είναι ιδιαίτερα τοξικό και ενοχοποιείται για εμφάνιση καρκίνου. Γι' αυτό δεν υπάρχει επιτρεπτό όριο, αφού ακόμη και σε ελάχιστες ποσότητες θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνο. Η εκτεταμένη έκθεση σε εξασθενές χρώμιο μπορεί να επηρεάσει το πεπτικό σύστημα, τους νεφρούς, το συκώτι, τους πνεύμονες, το δέρμα, το αναπτυσσόμενο έμβρυο, ενώ μπορεί να επηρεάσει και τη γονιμότητα. Σε ό,τι αφορά την άρδευση με υπόγειο νερό αυξημένης περιεκτικότητας σε εξασθενές χρώμιο, όπως αναφέρεται στη μελέτη του ΙΓΜΕ, «τα συμπεράσματα της διεθνούς βιβλιογραφίας συγκλίνουν στην άποψη ότι η βιοσυσσώρευση χρωμίου λαμβάνει χώρα μόνο στο ριζικό σύστημα των φυτών».
Οι αυξημένες συγκεντρώσεις χρωμίου αποδίδονται σε φυσικούς παράγοντες αλλά και σε βιομηχανικές εστίες ρύπανσης που προέρχονται από τυχόν διαρροές ή διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων. «Η μελέτη που παράγγειλε η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής έγινε κάτω από αντίξοες συνθήκες πρόσβασης των μελετητών στους ύποπτους χώρους και κάτω από την πίεση του χρόνου. Είναι πάγιο πρόβλημα στο ΙΓΜΕ η αποσπασματική χρηματοδότησή του και η πυροσβεστικού τύπου παρέμβασή του. Δηλαδή εντοπίζουμε το πρόβλημα και δεν υπάρχει δυνατότητα διερεύνησής του σε έναν επαρκή χρονικό ορίζοντα και σε τέτοια γεωγραφική κλίμακα που θα επέτρεπε την ασφαλέστερη διαπίστωση των αιτίων και την ανάλογη πρόταση μέτρων αποκατάστασης και απορρύπανσης» σχολιάζει ο κ. Σμυρνιώτης. Και διευκρινίζει: «Στην περιοχή του Κορωπίου οι ερευνητές που έκαναν τις μετρήσεις πήραν περιορισμένα δείγματα από τη βιομηχανική ζώνη, τα οποία δεν επαρκούν για την ταυτοποίηση των αυξημένων συγκεντρώσεων που παρατηρήθηκαν με αντίστοιχες ή παρακείμενες βιομηχανικές δραστηριότητες. Είναι γνωστό ότι οι συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν τα 40 μικρογραμμάρια ανά λίτρο δεν αποδίδονται σε φυσικούς παράγοντες».
*
Υπερβολικός ψευδάργυροςΟπως αποτυπώνεται στους γεωλογικούς χάρτες του ΙΓΜΕ, σε γεωτρήσεις στην ευρύτερη βιομηχανική ζώνη Βάρης - Κορωπίου (νότια-νοτιοανατολικά του Κορωπίου) καταγράφονται με κόκκινες βούλες οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ολικού χρωμίου - διπλάσιες έως και τριπλάσιες του ορίου ποσιμότητας, που είναι τα 50 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Ωστόσο χρώμιο ανιχνεύθηκε και σε πολλά άλλα απομακρυσμένα σημεία της ευρύτερης περιοχής - ακόμη και σε ένα σημείο ανατολικά του Μαρκόπουλου
Οι επιστήμονες κατέγραψαν υπερβολικές συγκεντρώσεις ψευδαργύρου που άγγιζαν και τις 10.000 ppb (μέρη ανά δισεκατομμύριο). Οι συνήθεις τιμές του ψευδαργύρου στην ευρύτερη περιοχή είναι ως και 100 ppb. Γενικά στις γεωτρήσεις που βρίσκονται δυτικά - νοτιοδυτικά του Κορωπίου και δυτικά της βιομηχανικής ζώνης προσδιορίστηκαν αρκετά υψηλές συγκεντρώσεις ψευδαργύρου, ως και 100 φορές υψηλότερες από αυτές που επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή. Η κατανομή των συγκεντρώσεων και το εύρος τιμών του ψευδαργύρου που παρατηρήθηκαν «καταδεικνύουν σαφώς μια νέα και σημαντική πηγή ρύπανσης στην περιοχή» αναφέρεται στην έκθεση του ΙΓΜΕ για την περιοχή. Ακόμη επισημαίνεται ότι οι πηγές του ρύπου θα πρέπει ενδεχομένως να αναζητηθούν σε πιθανή ανεξέλεγκτη διάθεση χημικών ουσιών, απορριμμάτων, υπολειμμάτων ή άλλων τοξικών ουσιών σε περιοχές εγκαταλειμμένων ή ακόμη και ενεργών λατομείων, πρακτική που συνηθίζεται σε πολλές περιοχές της χώρας.
*
Ζητούν εντατικότερους ελέγχουςΟι επιστήμονες μεταξύ των μέτρων που προτείνουν για να ανακουφίσουν τα Μεσόγεια περιλαμβάνουν τον έλεγχο της στεγανότητας των δεξαμενών αποθήκευσης και διακίνησης ρυπογόνων χημικών ουσιών από διάφορες βιομηχανίες της περιοχής και την εντατικοποίηση των ελέγχων. Ακόμη εισηγούνται την παντελή απαγόρευση οιασδήποτε ανεξέλεγκτης διάθεσης υγρών ή άλλων αποβλήτων στο έδαφος και στο υπέδαφος (π.χ. σε γεωτρήσεις, ορύγματα, λατομεία), καθώς και αυστηρό και αποτελεσματικό έλεγχο κατά τη διαδικασία αδειοδότησης των γεωτρήσεων. Σε ό,τι αφορά τα επεξεργασμένα υγρά και στερεά απόβλητα, η διάθεσή τους θα πρέπει να γίνεται με αυστηρή τήρηση της νομοθεσίας.
Θριάσιο
Βαριά ρύπανση από βαριά βιομηχανίαΡύπανση από τοξικές ουσίες εντοπίστηκε στις αρχές του έτους από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Θριάσιο Πεδίο. Υστερα από ειδικές αναλύσεις προσδιόρισαν στο νερό πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (PAHs), πτητικούς οργανικούς ρύπους (βενζόλιο, τολουόλιο, αιθυλοβενζόλιο και ολικά ξυλόλια), βαρέα μέταλλα (κάδμιο, μόλυβδος, χαλκός, υδράργυρος και ψευδάργυρος) σε υψηλές συγκεντρώσεις σε αρκετά σημεία της περιοχής. Πάντως σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Μ. Σκούλλο, υπεύθυνο του ερευνητικού προγράμματος «Μελέτη ρύπανσης υδάτων από υδρογονάνθρακες και μέταλλα σε νεογενείς αποθέσεις του Θριάσιου Πεδίου», στην περιοχή παρατηρείται «γενική τάση πολύ μικρής μείωσης της ρύπανσης, σε σχέση με την αρχική δειγματοληψία του 2003». Σε κάποια σημεία μάλιστα η κατάσταση της ρύπανσης μπορεί να είναι ακόμη και αναστρέψιμη. Το Θριάσιο Πεδίο «φιλοξενεί» βαριά βιομηχανία (διυλιστήρια, χαλυβουργίες, χημικές βιομηχανίες, τσιμεντοβιομηχανίες, ναυπηγεία, βιομηχανίες πυρομαχικών και τροφίμων), ενώ ο κόλπος της Ελευσίνας, που αποτελεί τον αποδέκτη των υδάτων της ευρύτερης λεκάνης απορροής, είναι ένας από τους σημαντικότερους κλειστούς κόλπους από οικονομικής αλλά και βιολογικής απόψεως. Η περιοχή αντιμετωπίζει και έντονα προβλήματα υφαλμύρωσης, ειδικά τους θερινούς μήνες.
