|
Κυριακή, 25.05.08
πηγή: εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ http://www.e-tipos.com/newsitem?id=37557
Σταθερά εδώ και καιρό στην πρώτη γραμμή της πολιτικής δραστηριοποίησης, η οικολογία μοιάζει όλο και περισσότερο με ιδεολογία κοινής αποδοχής. Το ενδιαφέρον για το περιβάλλον, άλλωστε, που ξεκίνησε από την εύπορη Δύση και από το δραστήριο μονίμως εργαστήριο ιδεών της Αμερικής, έγινε γρήγορα κτήμα ευρύτατων στρωμάτων σε όλο τον κόσμο, ακόμα και αυτών που αρνούνται, εκ πεποιθήσεως, τις αμερικανικές αναγνώσεις των πραγμάτων…
Η πράσινη εποχή είναι λοιπόν εδώ… Καθώς μάλιστα τα πρώτα βήματά της τα έκανε μέσα στο περιβάλλον της φυσικής, της μετεωρολογίας και της κλιματολογίας, οι πρώτοι που τη διεκδίκησαν ήταν οι επιστήμονες. Ακολούθησαν τα κινήματα των ακτιβιστών, που την εγκατέστησαν στα πρωτοσέλιδα και την έβαλαν στο prime time. Ωσπου κάποια στιγμή την αγκάλιασαν και οι πολιτικοί. Ακόμα και τα ελληνικά κόμματα, μετά το περσινό μαρτυρικό καλοκαίρι…
Τι είναι όμως τελικά η οικολογία; Επιστήμη (που είναι σίγουρα), ακτιβισμός ή πολιτική; Ή μήπως, για κάποιους, απλώς και μόνο… μόδα;
H ανάγκη της νέας σύζευξης
Του Μιχαλη Παπαγιαννακη
Η οικολογία και η πολιτική «συναντήθηκαν» σχετικά πρόσφατα, και βέβαια
όχι κάτω από την πίεση ακαδημαϊκών (ερευνητικών, διδακτικών…) και μόνον
αναγκών. Αλλά κυρίως από την ανάγκη να αναλυθούν και να λυθούν νέου
τύπου προβλήματα της ανάπτυξης.
Τα προβλήματα αυτά απασχόλησαν και απασχολούν, όλο και περισσότερο, την
οικολογία ως επιστήμη. Αναδείχθηκαν γρήγορα και σε πολιτικά, γιατί οι
συνέπειές τους στην καθημερινή ζωή των πολιτών αλλά και στις μεγάλες
αναπτυξιακές και κοινωνικές επιλογές των κυβερνήσεων είναι πια
διακριτές και με μεγάλη επίδραση στη συνολική πολιτική τους: μεγάλα
βιομηχανικά «ατυχήματα» σε κλάδους όπως η χημεία και η πυρηνική
ενέργεια, «σκάνδαλα» στην αλυσίδα της διατροφής και γενικότερες απειλές
για τη δημόσια υγεία, αρνητικότατες πιέσεις στη βιοποικιλότητα,
απειλητική ρύπανση και μόλυνση των υδάτων και του αέρα, κλιματική
αλλαγή κ.λπ.
Ολα αυτά, και άλλα ανάλογα και αναμενόμενα, κλονίζουν κοινωνικές
ισορροπίες και προσδοκίες βελτιώσεων εισοδημάτων, απασχόλησης και
ασφάλειας. Οδηγούν τελικά σε κρίση, όχι μόνο της οικονομίας αλλά και
των ιδεών και των ιστορικών σχεδίων, εθνικής ή παγκόσμιας εμβέλειας,
που τροφοδοτούν τα πολιτικά οράματα και προγράμματα, σε όλους τους
πολιτικούς χώρους, εννοώ μηδέ της Αριστεράς εξαιρουμένης.
Από αυτήν τη συνοπτικότατη προσέγγιση εξηγείται, νομίζω, σε σημαντικό
βαθμό και η γενική διαπίστωση μιας απαξίωσης της πολιτικής, ιδιαίτερα
της μεταρρυθμιστικής, ως χώρου και τρόπου για τη λύση των σύγχρονων
κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων.
Αν επιδιώκουμε υπέρβαση, σε εθνικό, σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο
επίπεδο, ο δρόμος περνάει από την οργανική σύζευξη της οικολογίας με
την πολιτική γενικώς και ιδιαίτερα με εκείνη που συγκροτείται από τις
αρχές του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Η οικολογία μάς έδωσε το σύνθημα
«Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά», την ανάδειξη του συγκεκριμένου, τον
ακτιβισμό των πολιτών, την αναζήτηση νέων μορφών προσεγγίσεων και
λύσεων στα ζητήματα της καθημερινότητας. Μια τέτοιου τύπου
ανασυγκρότηση της πολιτικής θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το ποιες
δυνάμεις θα ενστερνιστούν την ανάγκη της και το πώς θα μεθοδεύσουν τη
σύγκλισή τους, εδώ, στην Ευρώπη και στον κόσμο. Γιατί υπάρχουν βέβαια
και άλλοι δρόμοι, της χωριστής πορείας και της ιδεολογικής
«καθαρότητας», ακόμα και αντιπαράθεσης. Αλλά έτσι θα αφεθεί ανοιχτή η
προοπτική και η «ελπίδα» σε άλλου τύπου «αξιοποίηση» της οικολογίας:
απλή επιστημονική προσέγγιση, «πράσινη» επιχειρηματικότητα, εξειδίκευσή
της σε ορισμένους «θεραπευτικούς» ρόλους, χρήση της ως στοιχείου
«διόρθωσης» και εξωραϊσμού πολιτικών που εμμένουν στη συνέχιση της έως
τώρα πορείας, που θα υποκρίνεται ότι «πρέπει να αλλάξουν όλα», αλλά
«για να παραμείνουν τα ίδια», κατά την κυνική ρήση του Λαμπεντούσα… Το
αισιόδοξο στοιχείο είναι, βέβαια, ότι δεν μπορούν πια να παραμείνουν τα
ίδια!
Ο κ. Μ. Παπαγιαννάκης είναι βουλευτής Β΄ Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ.
Πολύτιμη η ελευθερία της επιστήμης
Του Χρηστου Ζερεφου
Η οικολογία είναι μια επιστήμη που εντάσσεται στις επιστήμες
περιβάλλοντος και γενικότερα ανήκει στις φυσικές επιστήμες. Από την
ίδρυσή της το 1866 από το Γερμανό βιολόγο καθηγητή Ernst Haeckel, o
οποίος χρησιμοποίησε τις ελληνικές λέξεις «οίκος» και «λόγος», δηλαδή
επιστήμη των οικοσυστημάτων, μέχρι σήμερα, η επιστήμη αυτή διευρύνθηκε
και περιλαμβάνει όχι μόνο τη μελέτη των οικοσυστημάτων αλλά και την
αλληλεπίδραση μεταξύ τους, με τον άνθρωπο και με το περιβάλλον
γενικότερα. Εχει, μάλιστα, η επιστήμη αυτή τόσο επεκταθεί, ώστε έχουν
αναπτυχθεί επιμέρους κλάδοι της οικολογίας.
Δεδομένης της μεγάλης σημασίας που έχει αποδοθεί τελευταία στις
επιπτώσεις του υποβαθμιζόμενου παγκοσμίως περιβάλλοντος στους ζώντες
οργανισμούς, στα οικοσυστήματα και στον άνθρωπο, η επιστήμη της
οικολογίας όχι μόνο έχει τους επιστήμονες οπαδούς της αλλά έχει βρει
οπαδούς και στην ευρύτερη κοινωνία της ανθρωπότητας.
Με την παρατηρούμενη μείωση της βιοποικιλότητας και τις σοβαρότατες
παρεμβάσεις του ανθρώπου, κυρίως για θέματα εκμετάλλευσης, έχουν
δημιουργηθεί στις τοπικές κοινωνίες επιμέρους οικολογικά κινήματα, τα
οποία σε πολλές περιπτώσεις συνεργάζονται με διεθνείς οικολογικές
οργανώσεις.
Η ολιστική θεώρηση της φύσης, μολονότι απευθύνεται και στην επιστήμη
της οικολογίας και σε άλλες συναφείς φυσικές επιστήμες, αποτελεί
αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται και τα επιμέρους οικολογικά
κινήματα.
Ο λεγόμενος «οικολογικός ακτιβισμός» έχει αναπτυχθεί παγκοσμίως για να
συμπληρώσει ή και να γεμίσει το έλλειμμα που υπάρχει στα ευρύτερα
κοινωνικά στρώματα στον τομέα της παιδείας του περιβάλλοντος.
Οπου υπάρχουν ευνομούμενες πολιτείες και υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής
παιδείας και ευαισθησίας ο ακτιβισμός κατ’ ανάγκην συρρικνώνεται και
περιορίζεται μόνο στο να προβάλλει τα μεγάλα παγκόσμια περιβαλλοντικά
προβλήματα. Αντιθέτως, όπου υπάρχει έλλειμμα παιδείας, εκεί ο
ακτιβισμός μπορεί να πάρει και ακραίες διαστάσεις, πολλές φορές ακόμη
και μη ελεγχόμενες.
Ως εκ τούτου, η επιστήμη της οικολογίας, ως κλάδου των επιστημών της
φύσεως, θα πρέπει να συνεχίσει το έργο της έρευνας και της μελέτης των
αλληλεπιδράσεων του περιβάλλοντος με τα έμβια όντα, ανεξάρτητα από
πολιτικές ή ακτιβιστικές διαθέσεις, έτσι ώστε ως αυτοτελής επιστήμη που
είναι να εκπληρώσει το σκοπό της. Η επιστήμη δεν μπορεί να αναμιχθεί
ούτε με την πολιτική ούτε με άλλες μορφές καταπίεσης. Η επιστήμη και η
παιδεία είναι ελεύθερες και υπακούν σε έναν και μόνο κανόνα: τον κανόνα
της αλήθειας και της αξιοκρατίας.
Ο κ. Χ. Ζερεφός είναι καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας και πρόεδρος του Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Για μια περιβαλλοντική μεταπολίτευση
Του Μιχαλη Μοδινου
Τα νέα του μηνός είχαν έντονο περιβαλλοντικό χρώμα. Κατ’ αρχάς, η
αλματώδης αύξηση της τιμής του πετρελαίου δεν μπορεί να αποδοθεί
αποκλειστικά σε κερδοσκοπικές κινήσεις ή γεωπολιτικά παιχνίδια.
Αντανακλά ευθέως την μείωση των αποθεμάτων αυτού του μη ανανεώσιμου
φυσικού πόρου αλλά και την απουσία πολιτικής βούλησης για σταδιακή
ενεργειακή απεξάρτηση, μέσω εξοικονόμησης ενέργειας και προώθησης των
ανανεώσιμων μορφών της.
Επειτα είχαμε τη δήλωση Σουφλιά για το ενδεχόμενο προώθησης της πυρηνικής ενέργειας.
Τρίτο και συναφές θέμα, η αδυναμία της χώρας μας να ανταποκριθεί στις
διεθνείς δεσμεύσεις της για απεξάρτηση από την οικονομία του άνθρακα
και η αποβολή (προσωρινή, έστω) από το Πρωτόκολλο του Κιότο, ράπισμα
ισχυρό για την αξιοπιστία και την ικανότητά μας προς άσκηση
περιβαλλοντικής διπλωματίας.
Τέταρτη –αν και όχι πρωτότυπη– είδηση, το εκπληκτικό για τα ευρωπαϊκά
δεδομένα κύμα ακρίβειας, ειδικά στα τρόφιμα, που εκτός από την
πολυθρύλητη κερδοσκοπία προέρχεται από τον μέσω πετρελαίου εισαγόμενο
πληθωρισμό αλλά και από την αλλαγή διατροφικών προτύπων στις εκπληκτικά
αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κίνας, της Ινδίας ή της Βραζιλίας και
στην αύξουσα ζήτηση για κρέας – δηλαδή, στη διοχέτευση μεγάλου μέρους
της παγκόσμιας παραγωγής δημητριακών στην ακριβή και σπάταλη
κτηνοτροφική δραστηριότητα.
Τι μας δείχνουν τα πιο πάνω; Πολλά. Πρώτα απ’ όλα, τη στενή διαπλοκή
οικονομίας και οικολογίας. Επειτα την προϊούσα εκπτώχευση μεγάλου
μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού, υπό την «ομπρέλα» της
παγκοσμιοποίησης. Ακόμη, τη σύνθλιψη του εθνικού κράτους ανάμεσα στο
παγκόσμιο και στο τοπικό. Τέλος, την προϊούσα αδυναμία των εθνικών
κυβερνήσεων να διευθύνουν τα εν οίκω, ενώ στα καθ’ ημάς
ανταποκρινόμαστε σπασμωδικά, αποσπασματικά, χωρίς στρατηγική και όραμα,
οχυρωμένοι πίσω από πολιτικές που επεξεργάζονται άλλοι και τις οποίες
αδυνατούμε κατά κανόνα να εφαρμόσουμε.
Και η κοινωνία; Μα καταναλώνει το περιβάλλον ως θέαμα, αντιδρά μόνο
όταν η υποβάθμισή του χτυπάει την πόρτα της και ονειρεύεται Πόρσε
Καγιέν, πισίνα στο αυθαίρετο, σπουδές στην αλλοδαπή και φυσικά φυγή από
την εξοβελιστέα ύπαιθρο.
Ακόμη και το οικολογικό κίνημα, δειλό, ενσωματωμένο στο σύστημα,
διασπασμένο και εν πολλοίς κρατικοδίαιτο, έχει αναθέσει την εκπροσώπησή
του στα μίντια. Οσον αφορά τα κόμματα, μεγάλα και μικρά, ας μη
συζητούμε καλύτερα για περιβαλλοντική πολιτική. Οι απαντήσεις τους
είναι ανεπαρκείς, όταν δεν υπακούν σ’ ένα λαϊκίστικο καιροσκοπισμό.
Ισως στον τομέα του περιβάλλοντος να κρίνεται περισσότερο από
οπουδήποτε αλλού η υπέρβαση του πολιτικού μας μοντέλου της
μεταπολίτευσης.
Ο κ. Μ. Μοδινός είναι δρ περιβαλλοντολόγος, συγγραφέας, τ. πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος.
Απαραίτητη η πίεση της κοινωνίας
Του Νικου Χαραλαμπιδη
Πολλοί φίλοι, συμπολίτες, επιστήμονες, φορείς, οργανώσεις, πολιτικοί
έχουν αφιερώσει πολύτιμο χρόνο στην ανάλυση της οικολογίας ως
διακλαδικής επιστήμης, ως κοινωνικού φαινομένου, ως τρόπου ζωής κ.ο.κ.
Αυτό που προκύπτει αβίαστα είναι ότι η προστασία του περιβάλλοντος
χρειάζεται όλες τις διαφορετικές συνιστώσες της οικολογίας.
Στο ερώτημα του τίτλου η ορθή απάντηση είναι: «Οικολογία: επιστήμη,
ακτιβισμός και πολιτική». Μέσα από την επιστήμη ανακαλύπτουμε συνεχώς
μηχανισμούς της φύσης που ίσως αγνοούσαμε ή υποτιμούσαμε, εξερευνούμε
λύσεις, αποκτούμε σαφέστερη εικόνα των προβλημάτων. Ετσι, μέσα από την
πρόοδο της επιστήμης, έχουμε σήμερα πολύ καλύτερη εικόνα για τις
κλιματικές αλλαγές και τις αναμενόμενες επιπτώσεις. Επίσης, η επιστήμη
και η τεχνολογία εγγυώνται τις λύσεις. Τόσο η εξοικονόμηση ενέργειας
όσο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) μπορούν να προσφέρουν
επαρκείς λύσεις για όλο τον πλανήτη.
Εύκολα θα ισχυριστώ ότι αυτά ακριβώς τα επιχειρήματα χρησιμοποιούσαμε
και πριν από 15 χρόνια. Τότε δεν έλειπε η επιστημονική γνώση, αλλά η
αναγνώριση του προβλήματος από την ευρύτερη κοινωνία. Η επιστήμη από
μόνη της δεν αρκεί για να φέρει την αλλαγή.
Σήμερα, πλέον, το περιβάλλον βρίσκεται αρκετά ψηλά στην πολιτική
ατζέντα. Δικαιολογημένα, λοιπόν, γεννιούνται ελπίδες ότι μπορεί να
αντιμετωπιστούν έγκαιρα τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Η χάραξη
περιβαλλοντικής πολιτικής, η δημιουργία της απαραίτητης νομοθεσίας, η
υιοθέτηση των απαραίτητων οικονομικών εργαλείων αλλά και η εγκατάσταση
των ελεγκτικών μηχανισμών –κατ’ εξοχήν έργο της πολιτικής– είναι οι
στοιχειώδεις προϋποθέσεις για να υλοποιηθούν τα αναγκαία βήματα. Ας μην
κρυβόμαστε, όμως. Στην Ιστορία, οι περιπτώσεις πολιτικών που αποφάσισαν
αυτοβούλως να πάρουν θαρραλέα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος
και να αναθεωρήσουν το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης (στη χώρα μας
συνώνυμο της ασφάλτου, του τσιμέντου και των χωματουργικών) είναι
ελάχιστες ή ανύπαρκτες. Ο παράγοντας που συνήθως τους ωθεί στη λήψη
μέτρων είναι η κοινωνική πίεση και όχι κατ’ ανάγκη το μέγεθος του
προβλήματος.
Εξ ου και ο σημαντικός ρόλος του ακτιβισμού. Οντας ενεργός στο χώρο της
προστασίας του περιβάλλοντος για πάνω από 20 χρόνια, συμμετέχοντας
ενεργά σε μια οργάνωση δράσης για 15 και πλέον χρόνια, είναι σαφής για
μένα η σημασία αλλά και ο αναντικατάστατος ρόλος της άμεσης δράσης για
την προστασία του περιβάλλοντος. Το πώς αυτή εκδηλώνεται είναι κυρίως
θέμα αρχών, αποφάσεων ή στιλ. Σημασία έχει το αποτέλεσμα. Η Greenpeace,
παραδείγματος χάριν, έχει επιλέξει το δρόμο της ειρηνικής αλλά
δυναμικής αντιπαράθεσης. Αυτή, σε συνδυασμό με την επιστημονική γνώση,
συχνά έχει οδηγήσει σε πολιτικές αποφάσεις υπέρ της προστασίας του
περιβάλλοντος. Συχνά, όχι πάντα. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, προφανώς
δεν πείσαμε την κοινωνία για τη σημασία του προβλήματος και πρέπει να
ξαναπροσπαθήσουμε.
Ο κ. Ν. Χαραλαμπίδης είναι γενικός διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace.
Ελεύθερος Τύπος
 (0) |
