Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΑΛΙΟΥ

ΡΑΝΙΑ ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΟΣ

Απονευρωμένο, άτολμο και χωρίς όραμα. Ετσι χαρακτηρίζει το εθνικό χωροταξικό σχέδιο η Ράνια Κλουτσινιώτη, από τους επικεφαλής των μελετητών που το συνέταξαν. Η οργή της οφείλεται στον ευνουχισμό του αρχικού σχεδίου από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
   

Πρόκειται για την αρχιτέκτονα και πολεοδόμο που ήταν από τους επικεφαλής της πολυμελούς διεπιστημονικής ομάδας μελετητών που συνέταξαν το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο της χώρας. Παρόλα αυτά το χαρακτηρίζει άτολμο, απονευρωμένο και χωρίς όραμα. Οχι, δεν είναι αντιφατικό. Η οργή της Ράνιας Κλουτσινιώτη οφείλεται στον ευνουχισμό του αρχικού σχεδίου που η ίδια και μια σειρά επιστημόνων συνέταξαν, από το ΥΠΕΧΩΔΕ, από το φόβο του πολιτικού κόστους. Οπως εξηγεί στο ΟΙΚΟ, όλες οι «αιχμηρές» ή έστω τολμηρές προτάσεις του αρχικού πλαισίου αφαιρέθηκαν: ο περιορισμός της δόμησης εκτός σχεδίου, η απεξάρτηση των νησιών από την Αθήνα, η διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας. Αποτέλεσμα είναι το εθνικό χωροταξικό να καταλήξει «μια από τα ίδια», ενώ η χωρική οργάνωση της Ελλάδας να εξακολουθεί στο ίδιο καθεστώς... αλαλούμ, χωρίς έλεγχο και στρατηγική.

Τι είναι στην πραγματικότητα ένα εθνικό χωροταξικό πλαίσιο;
Ενα στρατηγικό σχέδιο που δίνει τις βασικές κατευθύνσεις για τη χωρική ανάπτυξη της χώρας.

Δηλαδή «πού μπορούμε να κάνουμε τι»;
Οχι βέβαια, και κακώς το ΥΠΕΧΩΔΕ προβάλλει ότι το εθνικό χωροταξικό είναι κάτι τέτοιο. Το εθνικό χωροταξικό δίνει γενικές στρατηγικές κατευθύνσεις σε εθνικό επίπεδο. Τα μέτρα εξειδικεύονται αργότερα, με τα περιφερειακά χωροταξικά και τελικά με τα γενικά πολεοδομικά σχέδια και τα σχέδια χωρικής οργάνωσης.

Το εθνικό χωροταξικό θα βοηθήσει να γίνουν νέες εντάξεις περιοχών στο σχέδιο πόλης; Αυτό υποστηρίζουν πολλά ΜΜΕ.
Κάνουν λάθος. Μία από τις αρχές του εθνικού χωροταξικού είναι η τήρηση της αρχής της «συμπαγούς πόλης», την οποία υποστήριξαν οι υπουργοί της Ε.Ε. υπογράφοντας το λεγόμενο «ευρωχωροταξικό». Φτάσαμε πλέον σε μια περίοδο που πρέπει να πάψουμε να καταλαμβάνουμε πολύτιμο γεωγραφικό χώρο και δασική γη για να χτίζουμε! Οι δραστηριότητές μας πρέπει να αναπτύσσονται στον υπάρχοντα δομημένο ιστό και οι όποιες επεκτάσεις των πόλεων να γίνονται με φειδώ.

Λέγεται όμως ότι οι επεκτάσεις περιορίζουν την αυθαίρετη δόμηση.
Ποιες επεκτάσεις; Αφού για κάθε περιοχή χρειάζεται 10-15 χρόνια από την ολοκλήρωση της μελέτης για την ένταξη στο σχέδιο πόλης μέχρι να εκδοθεί Προεδρικό Διάταγμα από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Κι όλα αυτά οφείλονται στις πελατειακές σχέσεις που έχουν από χρόνια αναπτυχθεί. Βγαίνει ένα Σχέδιο Διατάγματος και κατόπιν παρελαύνουν από το υπουργείο μια σειρά από δημάρχους και διαφόρων ειδών παράγοντες, ζητώντας εξαιρέσεις και ρουσφέτια.

Τι πρότεινε το αρχικό σχέδιο του εθνικού χωροταξικού για την εκτός σχεδίου δόμηση;
Το σχέδιο αναγνώριζε ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα και πρότεινε μια σειρά από περιοριστικά μέτρα με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Για παράδειγμα, προέβλεπε την άμεση κατάργηση των παρεκκλίσεων (λ.χ. τη δυνατότητα δόμησης ακόμα και σε οικόπεδα 250 τ.μ., εφόσον συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις). Σε δεύτερη φάση, πρότεινε την αύξηση του ορίου κατάτμησης και τις αρτιότητες γύρω από τους μεγάλους εθνικούς πόλους, όπως αποφασίστηκε επί Στέφανου Μάνου για την Αττική (σήμερα η αρτιότητα είναι στα 20 στρέμματα). Επίσης, προέβλεπε αυξήσεις στην αρτιότητα στις παραθαλάσσιες περιοχές και άλλα συναφή μέτρα. Παράλληλα, προέβλεπε και δημιουργία πολεοδομημένων «υποδοχέων» για να καλυφθούν οι οικιστικές πιέσεις.

Τι απέγιναν οι προτάσεις σας;
Το ΥΠΕΧΩΔΕ έκανε πίσω σε όλα. Ο ίδιος ο κ. Σουφλιάς είπε ότι δεν θα αλλάξει τις συνήθειες των Ελλήνων! Μα ο μόνος λόγος που γίνεται ένα χωροταξικό σχέδιο είναι ακριβώς για να αλλάξουν οι συνήθειες! Αν δεν αρχίσουμε να αναστρέφουμε την κατάσταση με τη θεσμοθέτηση ενός νέου πλαισίου, τότε σε 15 - 20 χρόνια δεν θα μας μείνει τίποτα.

Ακόμα και οι δήμαρχοι έχουν αρχίσει να μιλούν για ανάγκη περιορισμού της δόμησης.
Το αίτημα είναι ώριμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας από τους πιο σημαντικούς υποστηρικτές του περιορισμού ή της κατάργησης της εκτός σχεδίου δόμησης είναι το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, δηλαδή οι ίδιοι οι μηχανικοί, αυτοί που έχουν δουλειά από τη δόμηση!

   
Τι άλλο απάλειψε το ΥΠΕΧΩΔΕ από το αρχικό σχέδιο του χωροταξικού;
Πολλά. Ας πούμε, οι δράσεις που είχαμε προτείνει για τη δημιουργία ενιαίων δικτύων φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος ή τα μέτρα για την ενίσχυση της νησιωτικής χώρας.

Δηλαδή;
Η Ελλάδα ουσιαστικά δεν αναγνωρίζει ότι είναι νησιωτική χώρα. Οι χερσαίοι άξονες ανάπτυξης είναι πυκνοί, αλλά οι νησιωτικοί ανύπαρκτοι. Ομως, ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού ζει στα νησιά και πρέπει να ενισχυθεί. Το αρχικό σχέδιο πρότεινε συγκεκριμένα μέτρα για τη συνεργασία των αστικών κέντρων των νησιών και τη δημιουργία ενός πλέγματος μεταξύ τους.

Δηλαδή, την απεξάρτησή τους από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη;
Ακριβώς. Ακόμα και τη δημιουργία νέων θαλάσσιων και αεροπορικών διαδρόμων ανάμεσα στα νησιά και όχι μέσω της Αθήνας. Ξέρετε, οι γραμμές αυτές δεν εμπίπτουν στις προϋποθέσεις περί των όρων υγιούς ανταγωνισμού και επομένως είναι δυνατό να επιδοτούνται γενναιόδωρα από την Ε.Ε.

Είχατε προτάσεις για τη διοικητική αναδιάρθρωση της Ελλάδας;
Ο νόμος λέει ότι πρέπει να δημιουργήσουμε βιώσιμες αναπτυξιακές ενότητες. Ομως, σήμερα η Ελλάδα ουσιαστικά είναι μία μόνο περιφέρεια, αφού οι αποφάσεις λαμβάνονται μόνο από την κεντρική κυβέρνηση. Αυτή αποφασίζει από την πολιτική για την παιδεία έως... αν θα πάρει η Κίμωλος ένα ποσό για να επισκευάσει ένα μώλο.

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη;
Σε άλλες χώρες, όπως στη Γαλλία, οι περιφέρειες έχουν αιρετά συμβούλια, έχουν όραμα και παράγουν πολιτική. Στην Ελλάδα ο περιφερειάρχης είναι διορισμένος και είναι συνήθως κάποιος υποψήφιος βουλευτής που δεν εξελέγη στις τελευταίες εκλογές.

Τι πρότεινε το αρχικό σχέδιο;
Πρότεινε τη δημιουργία 5 ισχυρών περιφερειών.

Αυτό δεν είναι δουλειά του υπουργείου Εσωτερικών να το αποφασίσει;
Βεβαίως, αλλά με βάση ποιες αρχές; Η διοικητική αναδιάρθρωση δεν είναι άσχετη από τη χωροταξική διάσταση. Επιπλέον, ο αρχικός νόμος ζητούσε από το εθνικό χωροταξικό σχέδιο να έχει συγκεκριμένες προτάσεις, φυσικά με τη συνεργασία των συναρμόδιων υπουργείων. Αν θέλουν να αποφασίζει μόνο η κεντρική κυβέρνηση, ας καταργήσουν περιφέρειες και νομούς και ας αφήσουν μόνο τους δήμους.

Πώς κρίνετε την προσπάθεια του ΥΠΕΧΩΔΕ για ύπαρξη χωροταξικών σχεδίων;
Σήμερα βλέπουμε στη χώρα να γίνεται μια Επιχείρηση Χωροταξικής Ανασυγκρότησης, αντίστοιχη με εκείνη του Αντώνη Τρίτση. Ο λόγος είναι ότι το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλοντος (ΕΠΠΕΡ) χρηματοδοτεί γενναία τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) και τα Σχέδια Χωρικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης όλων των δήμων (ΣΧΟΟΑΠ). Με το Εθνικό, τα Ειδικά Πλαίσια και τα Περιφερειακά χωροταξικά, τα ΓΠΣ και τα ΣΧΟΟΑΠ μπορεί να καλυφθεί το 100% της χώρας. Ομως αυτά τα εργαλεία σχεδιασμού είναι απολύτως ασύνδετα μεταξύ τους, κανείς δεν τα παρακολουθεί κεντρικά. Στα κατώτερα επίπεδα σχεδιασμού, δηλαδή τα ΓΠΣ, απλώς δίνουν τα χρήματα στους δήμους και τους αφήνουν στην τύχη τους. Αποτέλεσμα είναι συχνά όμοροι δήμοι να προβλέπουν διαφορετικά πράγματα για την ίδια περιοχή! Για παράδειγμα, από τη μια βιομηχανικό πάρκο και από την άλλη σχολεία!

Πού θα καταλήξει αυτή η κατάσταση; Ή θα καταφέρουμε να ανασυντάξουμε χωροταξικά τη χώρα ή θα την διαλύσουμε.

Πώς κρίνετε το χωροταξικό σχέδιο που πάει στη Βουλή;
Είμαι πολύ απογοητευμένη από το αποτέλεσμα. Ολα τα αιχμηρά ζητήματα έχουν απαλειφθεί. Η διαβούλευση στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας δεν έφερε νέα πνοή.

Αν ήσαστε βουλευτής, θα το υπερψηφίζατε;
Μου είναι πολύ δύσκολο να απαντήσω! Η αρχική μου στάση θα ήταν θετική, υπέρ της θέσπισης του πρώτου εθνικού χωροταξικού σχεδίου της χώρας. Από την άλλη πλευρά όμως δεν μπορώ να δεχθώ πώς κατέληξε το εθνικό χωροταξικό: άτολμο, απονευρωμένο και κυρίως, χωρίς όραμα.

 http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathcommon_2_12/04/2008_1287328