Το μεγάλο φιάσκο

ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΑΡΝΗΘΑΣ

Της ΤΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ

Το φιάσκο με την αναδάσωση της Πάρνηθας, που έγινε μόνο και μόνο για να «παρουσιαστεί» έργο, αποδεικνύει πως Πολιτεία και πολίτες στην Ελλάδα παραμένουν ανέτοιμοι ή ανίκανοι να αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές που έχει υποστεί η χώρα.

Aναδάσωση Πάρνηθας ή αλλιώς όταν η επιστήμη και η Φύση υποτάσσονται στην πολιτική με όποιο κόστος. Επιδεικνύοντας την αναποτελεσματικότητά της, η Πολιτεία, και πιο συγκεκριμένα αυτή τη φορά το τμήμα Αναδασώσεων της Περιφέρειας Αττικής, προκήρυξε διαγωνισμό για το έργο αναδάσωσης του Εθνικού Δρυμού με λάθος όρους. Ετσι, η διαδικασία ακυρώθηκε, αφού κατατέθηκε ένσταση από εκείνους που δεν πήραν την εργολαβία. Ωστόσο, η πολιτική ηγεσία είχε δεσμευτεί να κάνει «έργο», να δείξει ότι ενδιαφέρεται για το βουνό. Τι κι αν τα μικρά έλατα φυτεύτηκαν στην εκπνοή της φυτευτικής περιόδου και τα περισσότερα κινδυνεύουν να ξεραθούν; Τι κι αν εκφράζονται ενστάσεις από τους επιστήμονες για τη μεταφορά γενετικού υλικού από άλλη περιοχή; Αυτά δεν έχουν σημασία. Για άλλη μια φορά βρισκόμαστε μπροστά σε μια πικρή ιστορία καθημερινής πραγματικότητας στο βασίλειο της αδιαφορίας και της αναποτελεσματικότητας. Τζάμπα χρήματα και κόπος στο βωμό της πολιτικής εικόνας - πάνω που νομίζαμε ότι το σοκ της καταστροφής θα βοηθούσε να αλλάξει κάτι...

Ύποπτα λάθη

Κανένας δεν αμφισβητεί ότι ο Εθνικός Δρυμός θα χρειαστεί βοήθεια προκειμένου να αναρρώσει - δηλαδή για να ξαναφυτρώσουν έλατα στις περιοχές που κάηκαν. Γι' αυτό το λόγο είχαν προϋπολογιστεί 2,5 εκατομμύρια ευρώ για την αναδάσωση περίπου 4.000 στρεμμάτων στην Πάρνηθα με τη φύτευση 100.000 δέντρων κυρίως ελάτων δύο ετών που μεταφέρθηκαν από το φυτώριο της Βυτίνας. Επειδή ο προϋπολογισμός του έργου ήταν μεγάλος, έπρεπε να εκπονηθούν μελέτες και να προκηρυχθεί διαγωνισμός από την αρμόδια διεύθυνση αναδασώσεων Περιφέρειας.

Η διαδικασία ακολούθησε τους γνωστούς ρυθμούς της κρατικής μηχανής με έναν επιπλέον αστάθμητο παράγοντα. Στο διεθνή διαγωνισμό η επιτροπή που συστάθηκε ήταν -αντί για επταμελής που ορίζει η νομοθεσία- τριμελής. Ενα λάθος της διοίκησης, υποστήριξαν οι αρμόδιοι, παρότι μοιάζει λάθος ύποπτο, αφού χάρη σε αυτό ένας από τους αποκλεισθέντες εργολάβους κατέθεσε ένσταση και ο διαγωνισμός κατέπεσε. Ακόμα όμως κι αν δεν υπάρχει τίποτα ύποπτο σε αυτό, ένα τέτοιο λάθος παραμένει εξοργιστικό και προδίδει την προχειρότητα και την αδιαφορία με την οποία αντιμετωπίστηκε το θέμα.

Αποτέλεσμα; Από τη μία υπήρχαν δέντρα, χρήματα, πολιτικές πιέσεις και δημόσιες δηλώσεις του τύπου «θα κόψουμε το λαιμό μας να γίνει», αλλά από την άλλη δεν υπήρχε η δυνατότητα να πραγματοποιηθεί η δεντροφύτευση εφόσον δεν υπήρχε ανάδοχος του έργου. «Αναγκαστικά» λοιπόν το έργο «έσπασε» σε μικρότερα τμήματα έτσι ώστε το κόστος του καθενός να μην ξεπερνά το όριο των 15.000 ευρώ μέχρι το οποίο επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση. Επτά - οκτώ εργολήπτες ανέλαβαν τα έργα. Αλλος ανέλαβε να ανοίξει τις λακκούβες, άλλος να βάλει τα δέντρα και άλλος να κάνει το πότισμα των φυτών εφόσον κριθεί αναγκαίο. Το σύνολο των χρημάτων που τελικά εκταμιεύτηκαν δεν ξεπερνάει τα 120.000 ευρώ, κατά συνέπεια ελάχιστο τμήμα του έργου ουσιαστικά εκτελέστηκε. Η δεντροφύτευση ολοκληρώθηκε στο τέλος Μαρτίου στο νήμα της λήξης της περιόδου που επιτρέπονται οι φυτεύσεις.

Οπως διευκρινίζουν οι επιστήμονες είναι πολύ πιθανό μεγάλο τμήμα των φυτών τελικά να μην επιβιώσει. «Οταν γίνονται αναδασωτικές εργασίες πρέπει να έχει ψυχρό καιρό και υγρασία», εξηγεί ο δασολόγος κ. Νίκος Μπόκαρης. Δεδομένων μάλιστα των υψηλών θερμοκρασιών που σημειώθηκαν την περίοδο των φυτεύσεων, η βιωσιμότητα των μικρών ελάτων κάθε άλλο παρά είναι εξασφαλισμένη. «Αργά για τη δεντροφύτευση ελάτων», είναι σύμφωνα και με τον κ. Αριστοτέλη Παπαγεωργίου, επίκουρο καθηγητή Δασικής Γενετικής στο Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Πάντως, παράγοντες που εμπλέκονται με την εφαρμογή του προγράμματος διευκρινίζουν ότι έτσι και αλλιώς προβλέπονται σκίαστρα δεδομένου ότι τα μικρά έλατα χρειάζονται σκιά για να αναπτυχθούν.

Γιατί τέτοια βιασύνη;

Θέμα κονδυλίων δεν υπήρχε, αφού τα χρήματα έχουν προϋπολογιστεί γι' αυτό το σκοπό και το μεγαλύτερο τμήμα των φυτεύσεων θα γίνει έτσι και αλλιώς το φθινόπωρο. Αλλωστε, τα δενδρύλλια έχουν έρθει από το φυτώριο της Βυτίνας όπου θα μπορούσαν να παραμείνουν για λίγους ακόμα μήνες.

Μάλιστα αν θα ήταν λίγο μεγαλύτερα θα είχαν και περισσότερες δυνατότητες να επιβιώσουν. Για ποιο λόγο λοιπόν τέτοια βιασύνη; Τι έχει να κερδίσει το δάσος της Πάρνηθας από την επίσπευση εργασιών; Τίποτα απ' ό,τι φαίνεται. Το θέμα ήταν καθαρά πολιτικό. Επρεπε με κάθε τρόπο να φανεί ότι στην Πάρνηθα κάτι γίνεται. Και οι φυτεύσεις, έστω και άκαιρες, έστω και άχρηστες ήταν ο μόνος τρόπος. Δεν είναι όμως μόνο αυτά.

Κανονικά όταν ένας εργολήπτης αναλαμβάνει ένα έργο φύτευσης υπογράφει μια σύμβαση στην οποία προβλέπεται συγκεκριμένο ποσοστό φυτών που «επιτρέπεται» να ξεραθούν. Εφόσον τα φυτά που τελικά δεν θα επιβιώσουν ξεπεράσουν, για παράδειγμα, το 10% αυτών που φυτεύτηκαν, ο εργολήπτης χάνει τμήμα της αμοιβής του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν ισχύει ούτε αυτή η δικλίδα ασφαλείας! Κι αυτό γιατί το έργο έχει σπάσει σε πολλά τμήματα οπότε δεν μπορεί να υπάρχει ένας υπεύθυνος για το τελικό αποτέλεσμα.

Μήπως όμως έτσι κι αλλιώς η αναδάσωση της Πάρνηθας δεν έπρεπε να γίνει τώρα; Τα δενδρύλλια που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και εκείνα που θα φυτευτούν το φθινόπωρο, μεταφέρθηκαν από το φυτώριο της Βυτίνας. Το φυτώριο αυτό είχε γίνει μετά την πυρκαγιά στο Μαίναλο προκειμένου να δημιουργηθούν φυτά τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για την αναδάσωση της περιοχής. «Το οικοσύστημα στο Μαίναλο είναι διαφορετικό από εκείνο της Πάρνηθας. Η μεταφορά γενετικού υλικού από το ένα μέρος στο άλλο έχει ένα σημαντικό παράγοντα ρίσκου», επισημαίνει ο κ. Παπαγεωργίου. «Μπορούσαμε να περιμένουμε να υπάρξει γενετικό υλικό από την Πάρνηθα, να δούμε τι μπορούμε να πάρουμε από το ίδιο το βουνό, πριν προχωρήσουμε σε μεταφορά φυτών. Δεν είναι καλό να μεταφέρουμε φυτά από οπουδήποτε», τονίζει.

Μάλιστα ένα αντίστοιχο φυτώριο έχει δημιουργηθεί στην Πάρνηθα με φυτά που «γεννήθηκαν» από σπόρους που συλλέχθηκαν από το βουνό, ένα πρόγραμμα εξαιρετικά σημαντικό που έχει κιόλας αρχίσει να αποδίδει καρπούς, όπως λένε οι ειδήμονες. Μόνο που τα φυτά που θα παράγει -έλατα κατά κύριο λόγο- δεν θα μπορούν να αξιοποιηθούν για αναδάσωση, πριν περάσουν τουλάχιστον δύο χρόνια. Η Φύση έχει τους δικούς της ρυθμούς, συχνά βραδύτερους από αυτούς που θα θέλαμε ή που θα μας βόλευαν. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που όσοι γνωρίζουν, μιλούσαν για ανυπολόγιστη καταστροφή όταν κάηκε μεγάλο τμήμα του Εθνικού Δρυμού το καλοκαίρι. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν η αναδάσωση ήταν πραγματικά αναγκαία για το καλό του δάσους να πραγματοποιηθεί άμεσα. Οπως όλα δείχνουν, η επίσπευση των διαδικασιών δεν εξυπηρετεί το δάσος, αλλά την πολιτική εικόνα ορισμένων που θέλουν να παρουσιάσουν «έργο» σε όλους εμάς που με τη σειρά μας βιαζόμαστε να γίνουν τα πράγματα όπως πριν.

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathcommon_2_12/04/2008_1287327